Yenidoğan Sarılığı Rehberi

Bebeğinizin cildi ve gözlerinin beyazı sarardığında yenidoğan sarılığı olur. Kanda bilirubin adı verilen bir kimyasalın birikmesi buna neden olur. Yenidoğanlarda sarılık oldukça yaygındır ve her 5 bebekten yaklaşık 3’ünü etkiler. Sarılık genellikle doğumdan sonraki birkaç gün içinde gelişir. Çoğu zaman küçüktür, çocuğunuza zarar vermez ve kendi kendine geçer. Bununla birlikte, yenidoğan şiddetli sarılık geliştirirse ve acil bakım almazsa, beyin hasarına neden olabilir. Vücuttaki sarılık düzeyine kanla çalışılan bilirubin testi ile bakılmaktadır. Sağlıklı bir erişkinde serum bilirubin, 1mg/dl den daha azdır. Yenidoğanda damarsal dağılımın özelliği nedeni ile 5-7 mg/dl’nin üzerindeki serum bilirubin değerlerinde sarılık gözle görünür hale gelir.

Önce yüz derisinde özellikle burun – dudak kıvrımlarında farkedilir. 10 mg/dl’de gövde derisinin ve 15 mg/dl’yi geçince ise ayak tabanı ve avuç içlerinin sarıya boyandığı görülür. Sarılık yaşamın ilk haftasında, zamanında doğan bebeklerin yaklaşık % 50-60’ında ve zamanından erken doğan ( prematürallerin ) % 80’inde gözlenmektedir. Tüm bebeklerin yaklaşık % 6-8’inde total bilirubin düzeyi 15 mg/dl üzerindedir.

Bilirubin oluşumu; yeni doğan bebeklerde günlük bilirubin yapımının % 75’i dolaşımdaki kırmızı hücrelerin yıkımından kaynaklanır. Kanda taşıyıcı proteine bağlanarak karaciğere taşınır. Oradan safra kesesi içinden geçerek bağırsağa taşınır, idrar ve gaita yolu ile vücuttan dışarı atılır.

Yenidoğan sarılık Nedenleri

Yenidoğanlarda sarılık neden olur? Bebeğinizin vücudu her gün bazı kırmızı kan hücrelerini geri dönüştürür. Bilirubin, kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasıyla oluşan sarı bir maddedir. Hamilelik sırasında karaciğeriniz bebeğiniz için bilirubini uzaklaştırır. Doğumdan sonra bebeğinizin karaciğeri, bilirubini kendi başına uygun şekilde uzaklaştıracak kadar gelişmemiş olabilir. Bebeğinizin karaciğerinin bunu yapabilmesi birkaç gün sürebilir.

Bir bebeğin karaciğeri yaşamın ilk günlerinde sarılığa neden olduğunda buna fizyolojik sarılık denir. Yenidoğanlarda en sık görülen sarılık türüdür. Ancak bazen bebeğinizdeki bir sağlık durumu sarılığa neden olabilir. Bu sağlık koşullarına sahip bebeklerin, fizyolojik sarılığı olan bebeklere göre bilirubin düzeylerini düşürmeye yardımcı olacak tedaviye ihtiyaç duyma olasılığı daha yüksektir.

Bu koşullar şunları içerir:

• Rh hastalığı gibi kan grubu uyumsuzlukları. Az sayıda bebek annelerinden farklı kan gruplarına sahiptir. Bu uyumsuzluklar, kırmızı kan hücrelerinin daha hızlı parçalanmasına neden olabilir.
• İç kanama.
• Bebeğinizin karaciğeriyle ilgili bir sorun. Hepatit gibi bir enfeksiyonu veya karaciğeri etkileyen kistik fibroz gibi bir hastalığı varsa, bebeğinizin karaciğeri iyi çalışmayabilir.
• Bebeğinizin kırmızı kan hücreleriyle ilgili bir sorun. Bazı bebeklerde çok fazla kırmızı kan hücresi bulunur. Bu, gebelik yaşına göre küçük olan bazı ikizlerde ve bebeklerde daha sık görülür. Bu, anne karnında kaldığı hafta sayısına göre normalden daha küçük olan bir bebek anlamına gelir.
• G6PD eksikliği gibi genetik bir durum. Bu durum, vücudunuzun kırmızı kan hücrelerinizin doğru şekilde çalışmasına yardımcı olan bir enzim olan yeterli G6PD’ye sahip olmadığı zamandır.
• Sepsis gibi bir enfeksiyon. Bu bebeğinizin kanındaki bir enfeksiyondur.
• Doğumda morarma. Bir kan damarından kan sızdığında bir çürük meydana gelir. Bazen bebeklerde doğum ve doğum sırasında morluklar olur. Büyük morluklar iyileştiğinde bilirubin seviyeleri yükselebilir.

a) Fizyolojik sarılık ( doğal sarılık )
b) Hemolitik hastalıklar

• Kan Grubu Uyuşmazlıkları

• Kırmızı Hücre Enzim Eksikliği

• Kırmızı Hücre Şekil Bozuklukları

• Kalıtsal Hastalıklar.

c) Kan yoğunluğunun artmış olması
d) Vücut içi kanamaları
e) Doğuştan veya sonradan kazanılan infeksiyonlar
f ) Metabolik hastalıklar

• Anne sütüne bağlı sarılık

• Troid hormonunun azlığı

• Diyabetik anne çocuğu

 Fizyolojik ( Doğal ) Sarılık

Yenidoğanların tümünde serum bilirubin 2 mg/dl’yi aşar. Bu seviye zamanında doğan bebeklerde yükşelerek 2-4. günlerde 6-8 mg/dl’lik pik (tepe) düzeyine ulaşmakta ve daha sonra düşmektedir. “Zamanında doğanlarda”fizyolojik sınırın üst düzeyi 12 mg/dl’dir. Zamanından erken doğan bebeklerde bilirubin 5-7. günlerde 10-12 mg/dl’lik pik düzeylerine erişir ve takiben düşer. Yeni doğanda görülen bu normal sarılık tablosuna fizyolojik (doğal) Hiperbilirubinemi adı verilir.

Fizyolojik Olmayan Hiperbilirubinemi

a) Genel Özellikler

•  İlk 36 saatte ortaya çıkan sarılıklarda
• 5 mg/dl 1 günden daha fazla serum bilirubin yükselmelerinde
• Fomula ile beslenen zamanında doğan bir bebekte Total serum bilirubin düzeyinin 15 mg/dl’yi aşması durumunda
• Anne sütü ile beslenen zamanında doğan bir bebekte totol bilirubin düzeyinin 17 mg/dl’yi aşması durumunda
• Zamanında doğanlarda serum bilirubin düzeyinin 12 mg/dl’yi, prematürelerde 15 mg/dl’yi aşan durumlarda
• Klinik olarak sarılığı, zamanında doğanlarda 8, prematürelerde 14 günden daha uzun seyretmesi durumunda
• Direkt bilirubin düzeyinin 2 mg/dl veya Total bilirubinin % 10’undan fazla olduğu durumlarda

b) Öykü

• Daha önce anemili veya sarılıklı bir kardeşin olması özellikle kan grup uyuşmazlığını, ayrıca konjenital hemolitik anemileri destekler.
• Annenin gebelik sırasında geçirdiği ateşli-döküntülü hastalık kompleksi.
• Gebe bir kadının aldığı ilaçlar, glukoz 6 – fosfat dehidrogenaz eksikliği bebekte hemolize sebeb olabilir.
• Bebeğin yetersiz emzirilmesi veya yetersiz kalori alımı
• Anne sütü ile beslenen bebeklerin % 1’inde anne sütüne bağlı sarılık görülmektedir. Bilirubin seviyesi yavaş yavaş azalarak düşük düzeylerde 3-10 hafta kadar devam edebilir. Tedavide bilirubin seviyesi kritik düzeylere yükseldiğinde anne sütünün kısa bir süre kesmek akla yatkın gelmektedir.

Kernikterus

Beyin felci ve işitme kaybı ile ilgili bir sendromdur. Bilirubin kan beyin bariyerini geçerek merkezi sinir sistemi hücrelerine zarar verir. Bu nedenle “bebeğin vücudunda sarılığı farkeden aileler mutlaka çocuğu beklemeden bilirubin düzeyini ölçmek için doktora başvurmalıdırlar.”

Tedavi edilmezse, kernikterus aşağıdakilere neden olabilir:

• Atetoid serebral palsi
• İşitme kaybı
• Görme problemleri
• Diş problemleri
• zihinsel engellilik

İndirekt Hiperbilirubinemi Tedavisi

a) Nedene bağlı tedavi

Tedavi nedene yönelik olmalıdır. Ağızdan yeterli gıda alamayan bebeklerde beslenme arttırılmalıdır. Troid hormonu düşük olan bebeklerde yeterli troid hormonu replesmanı yapılmalıdır. Genel olarak hiperbilirubinemili bebeklerin tedavisi tablo I’e göre düzenlenmekte ise de tedaviye yaklaşım bireysel olarak değerlendirilmelidir.

b) Fototrapi

Sarılıklı bebeğin mavi veya beyaz ışığa tutulması serum bilirubinde düşmeye neden olmaktadır.

Fototerapi Endikasyonları

Bilirubin düzeyinde anormal bir yükselme olduğunda veya bilirubinin kan değişimi gerektirecek seviyelere erişmemesine rağmen, yüksekliğinde bebeğe tehlikeli olabilen bilirubin seviyelerinde fototerapiye başlarken bebeğin doğum ağırlığı, kaç saatlik olduğu ile beslenme durumu kriter alınır.

Fototerapinin kesilmesi yönünde kesin bir kriter olmamakla beraber, kesin doğum sonrası yaşı ve hemolitik bir sarılığın olup olmadığı göz önünde bulundurulur. Fototerapiye son vermek için fototerapiye başlama sınırının altına düşmesi beklenir.

Fototerapinin sonlandırılması için gerekli bilirubin seviyesi 12-13 mg/dl’dır. Fototerapi sonlandırıldıktan 8-12 saat sonra rebaunt etki yönünden bilirubin ölçümü tekrarlanmalıdır.

c) Kan Değişimi

Kansızlık ve kernikterusa neden olabilecek hiperbilirubinemisi düzeltmek gayesi ile yapılır. Kan değişiminde bilirubin kandan temizlenir.

Kan Değişimi Zamanı

• – Doğumda bilirubin düzeyinin 4.5 mg/dl’nin üzerinde ve Hb’nin 11 mg/dl altında olması
• – Fototerapiye rağmen bilirubinin 1mg/dl/st. üzerinde artış.
• – Fototerapiye rağmen Hb düzeyinin 11-13 mg/dl arasında oluşu ve bilirubinin saatte 0.5 mg/dl’nin üzerinde artış
• – Bilirubin düzeyinin 20 mg/dl veya üzerinde oluşu veya bilirubinin saatte 0.5 mg/dl’nin üzerindeki artışının yükselmekte olan hızı 20 mg/dl’ye ulaşacak gibi görünmesi.
• – Kan değişimi sonrası bilirubin düzeyi değişim öncesine göre % 45 oranında azalır. Yarım saat içinde tekrar artarak değişim öncesi değerlerinin % 60’ına ulaşır.
• – Kan değişiminde en geç 3 günlük taze kan kullanılır. Anne kan grubu da dikkate alınarak hangi kan grubu ile değiştirileceğine karar veriliyor.

Kan Değişiminin Yan Etkileri

1. – Damarla sal damarlarda hava ve pıhtı tıkanması
2. – Kardiak ;kalbin düzensiz çalışması ,durması
3. – Kanama
4. – Enfeksiyon
5. – Elektrolit,kan şekeri düşüklüğü

Aileler bebeklerinde sarılık fark ettikleri zaman bu geçer diyerek beklememeli çünkü geç kalındığı zaman bebeğin beyni geri dönüşsüz olarak olumsuz yönde etkileniyor. Fototerapi ile bebek düzelecekken birçok yan etkisi olan kan değimişi yapmak gerektirebiliyor. Bebeğin üzerine sarı örtüler örterek sarılığını geçirmeyi beklemek yanlıştır. Bunun halk arasında bilindiği gibi faydalı bir etkisi yoktur.

Kaynaklar : Neusborenen – Intersırpflese 1984, Current Pedıatrıes 1991; Can Meel Assoc 134 1237.1986 ; Lancet 338:1242,1991