Tiroit Hastalıkları Rehberi

En yaygın tiroid sorunları, tiroid hormonlarının anormal üretimini içerir. Çok fazla tiroid hormonu, hipertiroidizm olarak bilinen bir duruma neden olur. Yetersiz hormon üretimi hipotiroidizme yol açar. Tiroid bezi birçok vücut sürecini düzenler. Kadınların, bu temel hormon üreten bezin işlevini etkileyen bozuklukları olması özellikle muhtemeldir. Bu koşulları tanımak ve tedavi etmek, sağlığınızı korumanıza ve uzun vadeli sağlık sorunlarını önlemenize yardımcı olabilir.

Tiroidin normal hormon yapımı dışında az veya çok hormon yapımı sonucu vücut fonksiyonlarında görülen bozukluklardır. Normal tiroit hormonu olanlara ötiroit denir.Herhangi bir nedenle tiroit hormon üretiminde azalma olması hipotiroidi, aşırı hormon üretimi ise hipertiroidi denilen hastalıkları oluşturur.

Hipotiroidi’nin sebepleri nedir?

•  Cerrahi tedavi sırasında lüzumundan fazla doku çıkarılması,
• Hipertiroidinin radyoiyot ile tedavisi sonucu geri kalan tiroit dokusunun tiroit hormonlarını yeterince salgılayamaması durumunda
• Nadir olarak hipofiz yetersizliğinde (TSH yokluğunda).

Hipertiroidinin sebepleri nedir?

• · Tiroidin çok fazla miktarda tiroit hormonu yapması
• · Tiroiditlerde geçici olarak tiroit hormonunun kana karışması
• · Tiroit hormonunun fazla miktarda alınması
• · Çok nadir olarak tiroit dışında aşırı tiroit hormonu yapımı (akciğerlerde, karaciğerde, yumurtalıklarda, kemikte).
•   Genelde tiroidin fonksiyonel olan bozuklukları yapısal bozukluklarla birlikte görülür.

Tiroidin yapısal hastalığı ne demektir?

Tiroidin normal yapısını bozan bazı hastalıklar sonucu oluşur. Bunlar içinde en sık görülen hastalık guatrdır. Guatr, daha önce de belirtildiği gibi tiroidin büyümesine verilen isimdir.
Sayfa başı

Kaç türlü guatr mevcuttur?

Guatr değişik şekillerde bulunabilir.

• Diffüz guatr: Her iki lob simetrik olarak büyümüştür. Muayenede tiroidin yüzü ele düz ve yumuşak olarak gelir. Bazen tek bir lob büyümüş olabilir. Normalde sağ lob soldan daha büyük olabilir.
• Multinodüler guatr. Her iki tiroit lobu büyümüştür. Yüzü boğum ve tümseklerden oluşmaktadır. İçerisinde birden fazla nodül mevcuttur.
• Soliter tiroit nodülü. Tiroit içinde bir tek nodül bulunur.

Nodül ne demektir?

Bir kısım tiroit hücrelerinin uyarılmasıyla diğer hücrelere nazaran daha süratli çoğalması ve büyümesi sonucu tiroit glandı içinde meydana getirdikleri kitlelerdir.

Yapısal hastalıkların sebebi nedir?

Gerek diffüz, gerekse nodüler tiroit hastalıkları, tiroit fonksiyon bozuklukları sonucu oluşur.

Diffüz guatrın sebepleri nelerdir? Nasıl oluşur?

Diffüz guatr, tiroit glandının vücut için yeterli miktarda tiroit hormonu üretmemesi sonucu oluşur. Tiroit hormonlarındaki düşme hipofiz tarafından algılanarak TSH’nın yükselmesine neden olur. TSH yeterli tiroit hormonu yapılması için tiroit hücrelerini uyarır. Uyarılan tiroit hücreleri daha fazla hormon yapımını sağlamak için çoğalır ve büyür. Bu duruma kompanse guatr denir.

Tiroit hormon yetersizliği çok fazla olur ve tiroidin kompansatuvar büyümesi ile bu ihtiyaca cevap veremezse hipotiroidi ortaya çıkar.

Kompanse Guatrın nedeni olan tiroit hormon yetersizliği hangi durumlarda görülür?

· Tiroit operasyonu ve radyoiyot tedavisi dışında, tiroit hormon yetersizliği değişik tiroit hastalıklarında ortaya çıkar.

• Tiroiditler. En sık tiroit hormon yetersizliğine neden olan tiroit hastalığıdır.
• İyot yetersizliği. Daha önce iyodun tiroit hormonları yapısına girdiği belirtilmişti. İyot yokluğunda tiroit hormon yapımı azalır, TSH salgısı artar. Bu da tiroidin büyümesine neden olur.
• İyot fazlalığı. Fazla miktarda iyot alımı tiroit hormon yapımını durdurur ve tiroit depolarında bulunan hormonların kana karışmasına neden olur. Yine hamilelerin fazla miktarda aldığı iyot plesantayı geçerek çocukta guatr oluşmasına neden olur. Bu nedenle fazla iyot içeren özellikle astım ilaçları gibi ilaçların aşırı miktarda alınmasından sakınılmalıdır.
• Tiroidin kalıtımsal hastalıkları. Tiroit hormonları değişik basamaklardan geçerek sentez edilir. Her basamakta değişik proteinlere gereksinim vardır. Bu proteinlere enzim denir. Bu enzimlerin birinin yokluğu yetersiz miktarda hormon yapımına neden olur. Enzim yetersizliği bazı hastalarda olduğu gibi tüm aile fertlerinde de görülmekte ve şiddeti hastalara göre değişmektedir. Orta şiddetteki enzim defektlerinde normal koşullarda yeterli miktarda tiroit hormonu sentez edilmekte, ancak puperte ve hamilelik gibi durumlarda artmış hormon ihtiyacı karşılanamadığından geçici guatra neden olmaktadır.
•  Tiroit hormonu üretimini bloke eden ilaçların alınması. Hipertiroidi tedavisinde kullanılan propycil ve thyramazol tiroit hormon yapımını bloke eder. Fazla miktarda alınan bu ilaçlar guatra neden olur. Yine depresyonda kullanılan lithium ilacı da guatra neden olur. Bu durumlarda tiroit hormonları vücut ihtiyacına cevap veremezse hipotiroidi ortaya çıkar.
  

Hipertiroidi

Diffüz guatr hipertiroidili hastalarda da görülebilir. Hipertiroidi’deki guatr oluşumu TSH uyarısına bağlı değildir. Burada hipofiz -tiroit ilişkisi bozulmuştur. Tiroit kendi başına (otonom olarak) kandaki tiroit hormonu düzeyi ile ilişkisiz devamlı ve vücut gereksinimden çok fazla tiroit hormonu üretir. Buna bağlı olarak tiroit de büyür. Tiroidin büyüklüğü ve sertliği kompanse guatrdan farklılık gösterir. Dolayısıyla, sadece guatra bakarak her iki durumu birbirinden ayırmak mümkün değildir. İleride bu iki hastalığın birbirinden nasıl ayrılacağı anlatılacaktır.

Tiroiditler

Diffüz guatrın üçüncü tipi inflamasyon (iltihaplanma) sonucu ortaya çıkan tiroiditlerdir. İnflamasyon reaksiyonu, vücudun kendisini herhangi bir zarardan korumak için ortaya koyduğu birtakım mekanizmalardır. Mesela bir parmakta görülen kızarıklık, şişme ve iltihap toplanması o bölgedeki inflamasyonu gösterir. Bu durum, o bölgenin mikroplar tarafından istila edilmesi sonucu ortaya çıkar. İnflamasyonlar bazen bilinmeyen nedenlerden de ortaya çıkabilir. Burada da şişme ön plandadır. Tiroit enflamasyonlarına da ise guatr ortaya çıkar. Tiroidi iltihaplarına tiroidit denir. Tiroiditler çok değişik nedenlerden meydana gelir ve çok çeşitlidir. Bu için tiroiditler konusuna bakınız.

Multinodüler guatr

Kompanse guatr, tiroidit ve hipertiroidide en sık rastlanan guatr tipini homojen olarak büyümüş diffüz guatr oluşturur. Bazen, bu durumlarda muayenede ele kitleler gelir. Ele gelen kitle tekse bu tiroit tipine nodüler guatr, birden fazla ise çok nodül manasına gelen multinodüler guatr denir.

Nodüler guatr nasıl oluşur?

Kompensatuvar guatr, daha önce de anlatıldığı gibi, yetersiz üretilen tiroit hormonlarının normal düzeyde tutulması için hipofizde salgılanan TSH hormonunun tiroidi uyarması sonucu ortaya çıkar. Tiroit hormonlarına olan ihtiyaç hayat boyunca (örneğin buluğ çağında ve hamilelikte olduğu gibi) değişir. Bu ise, tiroit glandının zaman içerisinde TSH uyarısına bağlı olarak büyüyüp küçülmesine neden olur. Bazen bu uyarılar bazı hücreler tarafından daha fazla algılanır ve bunun sonucu olarak diğer hücrelere nazaran daha fazla çoğalır. Çoğalan bu hücreler nodül dediğimiz tiroit içindeki kitleleri oluşturur. Bu durumda elle muayenede tiroidin üstü düzensiz ve boğumlu olarak hissedilir.
Multinodüler guatr birtakım proseslerin ortaya çıkardığı bir dejenerasyondur. Dejenerasyon, eskime sonucu ortaya çıkan bir durum olarak düşünülebilir.

Devamlı olarak büyüyen nodüllerde çok defa hücreleri besleyen kan damarları aynı hızda çoğalmaz. Bu durum beslenme yetersizliği sonucu hücrelerin ölümüne neden olur. Bazen, kılcal damarların yırtılması sonucu kanama ve bunun sonucunda kistler ortaya çıkar. Yıllar sonra bu bölgelerde kitleler, nedbe dokuları, kalsiyum birikintileri ve kistler bir arada görülür. Multinodüler guatr oluşumu uzun zaman aldığından daha çok yaşlılarda, daha az orta yaşlılarda görülür. Çocuklarda ise hemen hemen hiç görülmez.

Tek tiroit nodülünün önemi nedir? Dominant tiroit nodülü nedir, önemi nedir?

Tek nodülde akla ilk gelen tiroit kanseridir. Özellikle küçük bir nodülün giderek büyümesi, sert ve çevre dokusuna yapışık olması kanser kuşkusunu daha da artırır. Multinodüler guatrda bazen bir nodül diğerlerine nazaran daha sert ve daha büyüktür. Bu nodüle dominant tiroit nodülü denir ve kanser olma riskini taşır. Ancak unutmamak gerekir ki bu tip tiroit nodüllerine çok rastlanır. Bunların ancak %4-20’si tiroit kanser riski taşır.

Tiroiditler

1. Tiroidit nedir?
2. Hashimoto tiroiditi nedir?
3. Hashimoto tiroiditi hangi hastalıklarla birlikte bulunur?
4. Hashimoto tiroiditi başka hangi tiroit hastalıkları ile birlikte bulunur?
5. Hashimoto tiroiditinin hamilelikteki sakıncaları nelerdir?
6. Hashimoto tiroiditinin belirtileri nelerdir?
7. Hashimoto tiroiditi ile depresyon arasındaki ilişki nedir?
8. Hashimoto tiroiditinin sigara ile ilişkisi var mıdır?
9. Hashimoto tiroiditinin tanısında hangi testler kullanılır?
10. Hashimoto tiroiditinin tedavisi nasıl yapılır?
11. Riedel struması (tiroiditi) nedir? Sebebi nedir? Nasıl tedavi edilir?
12. Subakut (de Quervain) tiroidit nedir?
13. Subakut tiroidit tanısı nasıl konur?
14. Subakut tiroidit tedavisi nasıl yapılır?
15. Ağrısız (sessiz) tiroidit nedir?
16. Akut supuratif tiroidit nedir?
17. Akut supuratif tiroidit nedir?

Tiroidit nedir?

Tiroidit, tiroit glandının iltihabi bir hastlığıdır. Tiroiditler iyileşme zamanlarına göre 3’e ayrılırlar.

1.  Kronik tiroiditler (ömür boyu devam eder)

a.      Hashimoto tiroiditi

b.      Atrofik tiroidit

c.      Juvenil tiroidit

d.      Riedel struması

2.  Gecici tiroiditler (Bir yıldan az bir zaman devam eder)

a.      Subakut tiroidit (de Quervain)

b.      Ağrısız veya sessiz tiroidit

c.      Postpartum tiroiditi (bazen kronikleşebiliyor)

d.      Radyasyon tiroiditi

3.       Akut tiroidit (hızlı başlar ve kısa sürer)

Hashimoto tiroiditi nedir?

İlk kez 1912 yılında Hakaru Hashimoto isimli bir Japon hekim tarafından tanımlandığı için bu ismi almıştır. Müzmin (kronik) bir tiroidittir. Otoimmun bir hastalıktır. Otoimmun hastalıkta, kanda otoantikor mevcuttur. Antikor,  bağışıklık sistemi tarafından vücudu  yabancı kimyasal maddelere, bakteri yada virüslere karşı korunması için  üretilen protein yapısındaki maddelerdir.  Otoimmun hastalıkta, vücut kendi kimyasına karşı antikor üreterek kendi dokularını yok etmeye çalışır. Bu antikorlara otoantikor denir. Bunun sebebi tam olarak anlaşılmış değildir. Ancak  bazı faktörlerin bu hastalığın oluşmasında rol oynadığı bilinmektedir. Bunlar:

1.       Genetik faktörler

2.       Genetik olmayan faktörler

a.      Vücut içinden kaynaklanan faktörler: Sex hormonları ve stres

b.      Vücut dışından kaynaklanan faktörler:

1.  İnfeksiyon
2.  Fazla miktarda iyot alımı
3.  Lithium, interferon a ve interleukin 2 tedavisi
4.  Radyasyon

Hashimoto tiroiditinde antikorlar tiroitperoksidaz (TPO) ve tiroglobulin (tg)’e karşı oluşur ve tiroit hücreleri içinde bulunan bu maddere karşı saldırarak yok etmeye çalışır. Bu sırada kanda bulunan bazı lenfosit hücreleri de tiroit glandı içine girer ve bir kısım follikül hücrelerinin fonksiyonunu engeller. Bu durumu telafi etmek için tiroit hücrelerinin bir kısmı çoğalır. Bu olaylar  tiroidin şişmesine ve bazı folliküllerin parçalanmasına neden olur. Böylece tiroit büyür yani guatr oluşur.  Ancak, zaman içinde parçalanmış folliküllerin tamiri sonucu yerlerini nedbe (fibroz) dokusu alır. Bir müddet sonra, bazı yerlerde nedbe dokusu ve bazı yerlerde hücre çoğalması ile tiroit glandı heterojen bir yapı arzeder. Zamanla nedbe dokusu artar, iltihabi durum kaybolur ve tiroit glandı küçülür (atrofik tiroidit).

Hashimoto hastası, iltihabi hastalığın herhangi bir devresinde hipotiroidiye girebilir.

Hipotiroidiye neden olan en sık hastalık olduğu unutulmamalıdır (hipotiroidi bölümüne bakınız).Hashimoto tiroiditi Graves hastalığı gibi ailevi bir hastalıktır. Kadınlarda daha sık olarak görülür ve yaş artıkça sıklığı da artar. Bu nedenle kendisinde Hashimoto tiroiditi tespit edilen kadınlar annelerini, kızlarını, kızkardeşlerini, hala ve teyzelerini bundan haberdar etmeli ve şüphe durumunda bu hastalıklar araştırılmalıdır.

Hashimoto tiroiditi hangi hastalıklarla birlikte bulunur?

Hashimoto tiroiditi diğer bazı otoimmun hastalıklalarla birlikte olabilir. Basedow-Graves hastalığı %50 vakada Hashimoto tiroiditi ile birlikte bulunur. Daha az sıklıkla birçok glandı tutan sendromlarla birlikte, mesela hipoparatiroidi, Addison hastalığı ve kronik mukokutanos kandidatis ile görülebilir. Ayrıca; Tip 1 şeker hastalığı ve Addison hastalığı ile veya  vitiligo, pernisiöz anemi, myasthenia gravis, romatoid arthrit, sistemik lupus eritromatosis, Sjögren sendromu, polmiyalji, sistemik sklerosis, kronik aktif hepatit, primer safra yolları sirozu, dermatitis, otoimmun trombistopeni gibi otoimmun hastalıklarla birlikte bulunabilir.

Hashimoto tiroiditinin hamilelikteki sakıncaları nelerdir?

Bu hastalıkta düşük yapma, hastaların 2/3’ünde postpartum tiroidit olma ihtimali daha fazladır. Bu nedenle hamilelikte tiroit antikorlarının araştırılması gerekir

Hashimoto tiroiditinin belirtileri nelerdir?

Bazı   hastalarda hiçbir bulgu ve belirti yoktur. Bu hastaların tanısı sadece kandaki antikorlarla konur. Bazı hastalarda ise sadece guatr mevcuttur.

Genelde bu hastalarda guatr veya guatr olmadan hipotiroidinin belirti ve bulguları mevcuttur. Hipotiroidi bulguları için hipotiroidi bölümüne bakınız.

Hashimoto tiroiditi ile depresyon arasındaki ilişki nedir?

Bazı hastalarda, bu hastalığın ilk belirtisi depresyon olabilir. Psikiatri kliniklerine depresyon şikayetleri ile başvuran hastaların %15’inde subklinik hipotiroidi veya aşikar hipotiroidi olduğu tespit edilmiştir. Bu hastaların levotiroksin tedavisinden sonra depresyonlarının devam ettiği gösterilmiştir. Bu nedenle depresyonla birlikte görülen Hashimoto tiroiditinde  ayrıca depresyonun  tedavisi  gerekir.

Hashimoto tiroiditinin sigara ile ilişkisi var mıdır?

Sigara, Hashimoto tiroiditinde  hipotiroidi gelişmesinde önemli bir risk faktörüdür. Japonyada yapılan bir çalışmada sigara içen Hashimoto hastasının %76.4’ünde hipotiroidi geliştiği gösterilmiştir. Yine İsveç’te yapılan başka bir çalışmada sigara içenlerde subklinik hipotiroidinin içmeyenlere rağmen daha fazla olduğu bildirilmiştir. Bu hastalarda ayrıca total kolesterol ve düşük dansiteli lpoproteinlerin LDL’nin yüksek olduğu saptanmıştır.Sigaranın tiroid üzerine olan bu menfi etkisinin nasıl olduğu tam olarak bilinmemekle beraber tiroid hücrelerine iyot transportunu önleyen ve sigarada fazla miktarda bulunan thiocyanate’ın neden olduğu düşünülmektedir.

Hashimoto tiroiditinin tanısında hangi testler kullanılır?

Bu hastalıkta antitiroit antikorlarının bir veya ikisinin pozitif (antiTg veya antiTPO) bulunması tanı açısından önemlidir.

Bu hastalık, hipotiroidinin en sık rastlanan sebebi olduğundan TSH ve serbest T4 ölçülmesi gerekir.

Ultrasonografi, Hashimoto tiroiditinde çok önemli bir yer tutar. Özellikle sintigrafide görülen heterojen aktivite dağılımının incelenmesinde sıklıkla kullanılır. Bu hastalıkta, heterojen ve hipoekojen bir dağılım görülür. Bazen nodüllerle birlikte bulunabilir. Nodül görüldüğü takdirde kanser ihtimalini ortadan kaldırmak için ince iğne aspirasyon biopsisi yapılır.

Hashimoto tiroiditinin tedavisi nasıl yapılır?

Hastalığın durumuna göre hasta izlenir veya levotiroksin  tedavisi uygulanır. Nodül olmadığı takdirde çok büyük guatırlar dışında operasyon uygulanmaz. Levotiroksin tedavisi, hastalığın durumuna göre ve ömür boyu uygulanır. Örneğin, subklinik hipotiroidi veya  aşikar hiporitoidi durumunda levotiroksin  tedavisi uygulanır. Ötiroit durumunda olan hastalarda ise levotiroksin tedavisi uygulanmaz, hasta, sadece belirli aralıklarla izlenir. Levotiroksin, hipotiroidi olan hastalarda eksik  tiroit hormonlarını tamamlar, guatırı olan hastalarda ise tiroidi küçülterek hastanın rahatlamasını sağlar.

Riedel struması (tiroiditi) nedir? Sebebi nedir? Nasıl tedavi edilir?

Çok nadir rastlanan bir tiroidittir. Genel olarak tiroit dokusunun ve etraf dokunun nedbeleşmesi görülür. Tiroit glandı büyümüş ve tahta gibi sertleşmiştir Soluk borusu üzerine baskı yaparak nefes darlığına neden olabilir.

• Sebebi belli değildir.
• Tedavisi cerrahidir.

Subakut (de Quervain) tiroidit nedir?

Sık rastlanan geçici bir tiroidit şeklidir. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür. Genelde viral kaynaklı üst solunum yolu infeksiyonlarından sonra görülür. İltihaplanma sonucu folliküller bozulur ve içlerinde depo halinde  bulunan tiroit hormonları kana karışır. Bu durum hipertiroidi fazı denilen ve halkın zehirli guatr dediği klinik tabloyu ortaya çıkarır. Yani hastalar ani olarak zayıflar, çarpıntı, titreme, terleme ve sinirlilik görülür. Bu konuda geniş bilgi için hipertiroidi bölümüne bakabilirsiniz. Tedavi edilmeyen hastalarda hipertiroidi durumu haftalar veya aylar alır. Bu sırada depo hormonları kanda tükenir. Şayet folliküller hormonların tükendiği zaman iyileşmez ve tiroit hormon yapımı olmazsa hastalar haftalar veya aylar süren hipotiroidi fazı’na girer. Hipotiroidide hasta halsiz, yorgun ve bitkindir, cilt kurur, vücut şişer, uykuya meyil artar ve soğuğa karşı tolerans azalır. Daha fazla bilgi için hipotiroidi konusuna bakabilirsiniz.  Hipotiroidi fazından sonra hastalar tamamen iyileşir. Nadir olarak bazı hastalar hipotiroidi fazında kalır ve ömür boyu tedavi edilmesi gerekir.

  Subakut tiroiditte tiroidde ağrı ve hassasiyet, ateş ve halsizlik görülür.

Ağrı tek veya iki taraflı çeneye doğru yayılım gösterir. Bazen tiroidin tek lobu iltihaplanır ve sadece o tarafta ağrı görülür. Hastalarda yukarıda bahsedilen hipertiroidi veya hipotiroidi bulguları görülebilir.            Karotis arterlerinin bir hastalığı sonucu görülen ve karotidina denilen hastalıktaki ağrı ile subakut ağrısı bazen karışabilir. Karotidina stres sonucu ortaya çıkar ve romatizmal ilaçlara birkaç gün içinde cevap verir.

Subakut tiroidit tanısı nasıl konur?

Subakut tiroidit tanısı, bazı  laboratuar testleri ile kolaylıkla konur. Buna rağmen bu hastalık bilinmediği takdirde tanısı için gereksiz birçok laboratuar testinin de yapılabildiği unutulmamalıdır. Öncelikle tiroit ağrısı yapan hastalıklar başında gelir. Bunun için ilk önce bu bölgenin ultrasonografisi yapılmalıdır. Çok defa ultrasonografide tipik görünümü ile tanı kolaylıkla konabilir.  Graves hastalığından ayırıcı tanısı için radyo iyot testi yapılır. Burada bu test oldukça düşüktür. Sedimantasyonu en fazla yükselten nedenlerden biri de subaktut tiroidittir. Bazen bir saatte yüzün üzerinde sedimantasyon hızına rastlanabilir. T3-T4 hormonları yüksek, TSH düşüktür.

Subakut tiroidit tedavisi nasıl yapılır?

Bu hastalıkta aspirin, antiromatizmal ilaçlar ve kortizon kullanılır.

Hafif vakalarda aspirin ve antiromatizmal ilaçlar denenir. Bazı vakalarda bu ilaçlar ağrı ve ateşi düşürmezler. Bu durumda kortizon preparatları kullanılır. Tedaviye ateş ve sedimantasyon hızı düşünceye kadar devam edilir. Hipertiroidi fazında beta blokerler (Dideral) verilir. Hipotiroidi fazında gerektiği takdirde geçici olarak levotiroksin tedavisi uygulanır. Tedavi süresi bir-iki ayı alabilir. Hipotiroidide kalan hastalarda ise ömür boyu tedavi gerekir.Bazı vakalarda tedavi kesildikten sonra nüks görülebilir. Nadir vakalarda ağrıyı geçirmek için cerrahi girişim gerekebilir.

Ağrısız (sessiz) tiroidit nedir?

Geçici bir otoimmun  tiroidit şeklidir. Kandaki otoantikorlar pozitiftir. Patolojisi Hashimoto hastalığına benzer. Dolayısıyla, bu hastalığın bir çeşidi olarak bilinir.

Gidişi diğer geçici tiroiditlere benzer ancak burada hastalar hipotiroidi fazında kalır ve ömür boyu levotiroksin tedavisine alınır.

Postpartum tiroidit nedir?

Geçici bir tiroidit şeklidir. Doğum yapan kadınlarda ilk bir yıl içinde (postpartum devresi)  ortaya çıkar. Doğum yapan kadınların %5-10’inde rastlanır. Genelde bu hastalıkla ilgili bulgu ve belirtiler doğumdan bir buçuk ay veya daha sonra görülür. Bu hastaların 2/3’ünde tiroit antikorları pozitiftir yani Hashimoto tiroiditi mevcuttur. Bu nedenle hamilelerde tiroit antikorlarına bakarak postpartum tiroidit gelişecek olan riskli hastalar önceden tespit edilebilir.

Bu hastalık bazen Graves hastalığı ile karıştırılabilir. Hamilelik Graves hastalığını örtebilir. Doğumdan birkaç ay sonra Graves hastalığı alevlenerek poastpartum tiroidit ile karışabilir. İki hastalığın tedavisi farklı olduğundan ayırıcı tanı yapılır. Bunun için en ideal yöntem radyo iyot uptake testidir. Bu test Graves hastalığında yüksek postpartum  tiroiditinde ise düşüktür.

Akut supuratif tiroidit nedir?

Tiroidin bakteri veya mantarlarla enfeksiyonu sonucu oluşan tiroidittir. Kadın ve erkekleri  aynı oranda tutar. Özellikle ağız ile tiroit glandı arasında anatomik ilişkisi olan çocuklarda daha sık görülür. Üst solunum yolu enfeksiyonları akut tiroidite neden olur. Erişkinlerde özellikle kemoterapi  veya immunoterapi görenlerde gelişir.

Klinik olarak tiroit lojunda ağrı, hassasiyet ve ateş mevcuttur.

Tanı biyopsi ile konur.

Tedavi  damar içi antibiyotik kullanılır ve gerektiği takdirde cerrahi girişim uygulanır.

Tiroit Hastalıklarında
Radyoiyot (atom) Tedavisi

1. Radyoiyot tedavisi (atom tedavisi) hangi tiroit hastalıklarında uygulanır?
2. BASEDOW – GRAVES HASTALIĞINDA RADYOİYOT (ATOM) TEDAVİSİ
3. Radyoiyot nasıl bir maddedir, özellikleri nelerdir?
4. Radyoiyot nasıl verilir?
5. Radyoiyot kimlere verilmez?
6. Radyoiyot verilmeden önce nelere dikkat etmelidir?
7. Radyoiyot nasıl etki eder?
8. Radyoiyot verilmezden önce hastaya hangi testler uygulanır?
9. Radyoiyot tedavisi ile birlikte ilaç tedavisi uygulanır mı?
10. Radyoiyot tedavisi ile birlikte ilaç tedavisi uygulanır mı?
11. Radyoiyot tedavisinden ne kadar zaman sonra hamile kalınabilir?
12. Radyoiyot tedavisinden sonra ne olur?
13. Basedow-Graves hastasının normal hale gelmesi için kaç radyoiyot tedavisi gerekir?
14. Radyoiyot tedavisinden sonra hastalar ne zaman normale döner?
15. Radyoiyot tedavisinden sonra oluşan hipotiroidi hasta için bir dezavantaj mı?
16. Radyoiyot tedavisinden sonra hastalar nasıl takip edilir?
17. Basedow-Graves hastalığında antitiroit ilaçlar dışında ilaç tedavisi mevcut mudur?
18. Basedow-Graves göz hastalığının tedavisi nasıl yapılır?
19. Toksik otonom fonksiyone eden tiroit nodülü ve toksik multinodüller guatr nasıl tedavi edilir?
20. Diğer hipertiroidilerde tedavi nasıl olur?
21. Çocuklarda hipertiroidi nasıl tedavi edilir?

Radyoiyot tedavisi (atom tedavisi) hangi tiroit hastalıklarında uygulanır?

Radyoiyot tedavisi, aşağıdaki tiroit hastalıklarında uygulanır:

• Basedow-Graves hastalığında,
• Otonom çalışan toksik nodüllerde
• Toksik multinodüler guatrda
• Tiroit kanserlerinde

BASEDOW – GRAVES HASTALIĞINDA RADYOİYOT (ATOM) TEDAVİSİ

Radyoiyot tedavisi, halk arasında “Atom tedavisi” olarak bilinmektedir. Bu tedavi, yaklaşık 60 yıldan beri başarılı bir şekilde Basedow-Graves hastalığının tedavisinde kullanılmaktadır. Basit, etkili, güvenilir ve diğer tedavi yöntemlerine göre nispeten daha ucuz olması nedeni ile Amerika’da Basedow-Graves hastalığının tedavisinde en fazla tercih edilen yöntemdir. Ülkemizde de son zamanlarda  en sık tercih edilen tedavi yöntemidir.
Radyoiyot ağızdan verildikten sonra en fazla tiroit dokusu tarafından tutulur. Ayrıca tükürük bezlerinde tutularak ağız boşluğuna ifraz edilir. Büyük kısmı böbrek tarafından mesaneye atılır. Çok az bir kısmı ise ter bezleri ve mide sekresyonları ile vücudu terk eder. Basedow-Gaves hastalığında tiroit glandının radyoiyodu tutma özelliği çok artmış, diğer organlara giden radyoiyot miktarı ise oldukça azalmıştır. Bu nedenle, bu hastalıkta radyoiyodun etkisi daha çok tiroit üzerine olur.

Genellikle, bazı hastalara en iyi tedavi şeklinin radyoiyot olduğu söylendiği zaman hemen tepki göstermekte ve radyoiyot tedavisini hemen reddetmektedir. Bu durum, hastanın daha önce edinmiş olduğu yanlış bilgilerden kaynaklanmaktadır. Öncelikle atom kelimesi radyasyonu çağrıştırarak hastada korku uyandırmaktadır. Bazı hastalar ise radyasyonun kansere yol açacağına inanmakta ve etrafındakileri de inandırmaya çalışmaktadır. Halbuki hiçbir hasta şimdiye kadar bu tedavi ile kanser olmuş veya çocuğu olamamış tek bir örnek gösterememiştir. Sadece onlar “Atom tedavisi duyduğumuza göre tehlikelidir” demekle yetinmektedir. Radyoiyot tedavisi görecek hastalar öncelikle aşağıdaki doğru bilgileri öğrenmelidir.

Radyoiyot

· kansere neden olmaz
· çocuk yapımını engellemez
· hamilelikten önce uygulanmışsa hastaların çocuklarında sakatlığa veya kansere neden olmaz
· ailenin diğer fertlerine zarar vermez

Radyoiyot nasıl bir maddedir, özellikleri nelerdir?

Radyoiyot, beta ve gamma ışını yayan radyoaktif bir maddedir. Yarılanma ömrü bir haftadır. Memleketimizde üretilmediği için yabancı ülkelerden ancak yetkili firmalar tarafından getirtilmektedir. Yaymış olduğu beta ışınları sayesinde tiroiddeki aşırı çalışan hücreleri ortadan kaldırır. Gamma ışınları kullanılarak gamma kameralar ile vücuttaki dağılımı incelenir. Renksiz, kokusuz ve tadı olmayan bir maddedir.

Yan etkileri oldukça azdır.

Radyoiyot nasıl verilir?

Radyoiyot, bir bardak su içerisinde sıvı şeklinde  veya kapsül şeklinde hastaya içirilir. Önce nükleer tıp teknisyeni veya doktor tarafından özel bir odada ve kurşun bir cam arkasında verilecek miktar hazırlanır. Hazırlanan solüsyonu veya kapsülü hasta kurşun cam arkasından alarak içer. Radyoiyot solüsyonunu içilirken bir damlasının dahi yere dökülmemesine özen gösterilir.

Radyoiyot kimlere verilmez?

Radyoiyot, hamile kadınlar dışında her hastaya verilebilir. Ancak emzikli kadınların tedaviden önce bebeklerini sütten kesmeleri gerekir.
Ayrıca, nodülü olan ve kanser şüphesi olan hastalara nodül ince iğne aspirasyon biyopsisi ile değerlendirilmeden ve baskı yapan çok büyük guatrlarda radyoiyot verilmez.
Radyoiyot tedavisine karar verilmiş ancak yapılan radyoiyot uptake testinde çok düşük değerler bulunan hastalara uptake testi düzelinceye kadar radyoiyot verilmez.

Radyoiyot verilmeden önce nelere dikkat etmelidir?

Radyoiyot etkisini gösterebilmesi için tiroit glandında tutulması gerekir. Bu nedenle tutulumunu etkileyecek maddelerden hasta sakınmalıdır. Bu maddeler iyot içeren maddelerdir. Bunlar,
· İyotlu tuz,
· Deniz ürünleri (balıklar),
· Yaralara tentürdiyot sürülmesi,
· Lugol solüsyonu kullanılması,
· İyot içeren öksürük şurupları ve bazı kalp ilaçları ve
· Başka nedenlerle kontrastlı madde kullanılarak film çekilmesi.

Hasta bu gibi maddeleri kullanmışsa uptake testinden önce doktoruna bildirmesi gerekir. İyotlu kontrast maddeler 2-3 ay tiroit glandında radyoiyot tutulumunu etkilemektedir.
Hastaların bilerek veya bilmeyerek almış olduğu iyotlu maddeler sonucu radyoiyot uptake testi düşük olarak bulunmaktadır. Bu durumda alınan iyodun etkisi geçinceye kadar tedavi bir müddet  ertelenir.

Radyoiyot nasıl etki eder?

Radyoiyot aktif olarak tiroit hücreleri tarafından tutulur. Tiroidde tutulduktan sonra tiroit hormonlarının yapımına girerek diğer organlardan çok daha uzun müddet tiroit içerisinde kalır. Bu durum, radyoiyot etkisinin en fazla tiroit üzerine olmasını sağlar. Radyoiyot,  yaymış olduğu beta ışını sayesinde aşırı çalışan tiroit hücrelerini ortadan kaldırarak etkisini gösterir.
Tükürük bezlerinde, ter bezlerinde ve midede tutulumu oldukça az olduğundan bu organlara zarar vermez.

Radyoiyot verilmezden önce hastaya hangi testler uygulanır?

Önce,  hastanın Basedow-Graves hastası olup olmadığı kanıtlanır. Bunun için  hasta, biyoşimik (T3, T4, TSH hormonları ve antikorlar), sintigrafik ve klinik olarak değerlendirilir. Radyoiyot verilecek hastaya bundan sonra radyoiyot uptake testi yapılır. Bu test, daha önce de anlatıldığı gibi tiroit glandının iyot tutma yeteneğini gösterir. Ayrıca, verilecek doz miktarının hesaplanmasında da gerekli olan bir testtir. Uptake’in düşük olması hastanın fazla miktarda normal iyot aldığını gösterir. Bu hastalarda uptake testi normale dönünceye kadar geçici olarak radyoiyot tedavisi ertelenir.

Radyoiyot tedavisi ile birlikte ilaç tedavisi uygulanır mı?

Gerek radyoiyot tedavisi öncesi gerekse sonrası bazı hastalarda belirli bir müddet ilaç tedavisi uygulanabilir. Çok ağır hipertiroidisi olan hastalarda tedavi öncesi veya tedaviden 48 saat sonra tiroit hormon yapımını engellemek amacı ile propycil veya thyramazol tedavisi uygulanır. Radyoiyot öncesi uygulamalarda uptake testinden 3-7 gün önce ilaç kesilir. Antitiroit tedavi, radyoiyot etkisini gösterinceye kadar hastalığın daha rahat geçirilmesini sağlar

Radyoiyot tedavisinden sonra nelere dikkat edilmelidir?

Tükürük bezinden salya yolu ile ifraz edilen veya yine böbrekler tarafından atılan radyoiyot miktarının zararlı olduğuna dair herhangi bir bulgu olmadığı halde, yine de çevredekilerin boşuna radyasyon almamaları için aşağıda belirtilen birtakım tedbirlerin alınması gerekir.
· Radyoiyot içildikten sonra hasta 3 veya 4 gün hamile kadınlara, bebeklere yaklaşmamalı ve kucağına alıp sevmemelidir.
· Tuvalete çıktığı zaman sifonu iki kez çekmelidir.
· Kullandığı çatal, kaşık, tabakları ve havluları bir hafta kadar ayrı tutmalıdır
· Bir iki gün ayrı yatmalıdır

Radyoiyot tedavisinden ne kadar zaman sonra hamile kalınabilir?

Verilen radyoiyot miktarı doğum anomalilerine ve doğan çocuklarda sonradan kansere neden olmadığı halde hasta normale dönünceye kadar yine de bir tedbir olarak hamile kalmaması önerilir. Hem hipotiroidi, hem de hipertiroidi hamileliğin oluşmasını önler ve düşüğe neden olur. Hastaların normal hale gelmesi 6-12 aylık bir süre gerektirir. Bu süre zarfında hastaların hamile kalmamaları önerilir.

Radyoiyot tedavisinden sonra ne olur?

Radyoiyot tedavisi uygulanan hastalarda esas amaç hastaları ötiroit duruma yani normale getirmektir. Ancak bu her zaman olmayabilir. Bunun nedeni verilen radyoaktif iyodun etkisinin değişik nedenlere bağlı olmasından kaynaklanır. Bu etki tiroit glandının büyüklüğüne, uptake miktarına, verilen radyoiyodun miktarına ve tiroit glandının radyasyona vereceği cevaba bağlıdır. Dolayısıyla, tedaviden sonra aşağıdaki üç durumdan biri ortaya çıkabilir:
· Hasta normale döner
· Hipotiroidi gelişir
· Hipertiroidi devam eder

Basedow-Graves hastasının normal hale gelmesi için kaç  radyoiyot tedavisi gerekir?

İlk tedavide %70 hasta ötiroit hale gelir. Geri kalan hastalar için ikinci veya üçüncü tedavi gerekebilir. Çok nadir olarak 4. dozu alan hastalar da olabilir. Ötiroit hale gelmeyen hastaları için 3-6 ay sonra ikinci doz verilir.

Radyoiyot tedavisinden sonra hastalar ne zaman normale döner?

En sık sorulan sorulardan biridir. İyileşme hastalığın şiddetine göre değişir. Genellikle bir buçuk ay içinde tiroit hormon üretimi düşer ve hasta rahatlar. Ancak birçok hasta 3-6 ay içinde normal (ötiroit) duruma gelir veya hastada hipotiroidi gelişir.

Radyoiyot tedavisinden sonra oluşan hipotiroidi hasta için bir dezavantaj mı?

Radyoiyot tedavisinden sonra bazı hastalarda hipotiroidi gelişir. Hipotiroidi, fazla miktarda tiroit dokusunun radyoiyot tarafından ortadan kaldırılması sonucu oluşur. Bu,  ilk bakışta hastaya bir dezavantaj olarak görülebilir. Ancak unutmamak gerekir ki, tedavi edilmemiş Basedow-Graves hastalarında da 10 veya 20 yıl içinde hipotiroidi gelişir. Dolayısıyla, radyoiyot tedavisinden sonra gelişen hipotiroidi pek önemli olmamakta sadece biraz erken ortaya çıkmaktadır. Aynı durum cerrahi tedavi için de geçerlidir. Cerrahi tedavide fazla miktarda tiroit dokusunun çıkarılması hipotiroidiye neden olur.

Bazı doktorlar, hastaya yüksek doz iyot vererek 6 ay içinde hipotiroidiye girmesini sağlarlar. Böylece hastaların daha az sıklıkla doktora gitmesi sağlanır. Hipotiroidi, hipertiroidiye nazaran çok daha az komplike bir hastalıktır ve tedavisi oldukça basittir.

Radyoiyot tedavisinden sonra hastalar nasıl takip edilir?

Hastalar belirli aralıklarla (1.5-2 ay süre ile ) doktor tarafından takip edilir. Takip süresi hasta ötiroit veya hipotiroidi oluncaya kadar aynı sıklıkla devam eder. Normal duruma gelen hastalar 6 veya 12 aylık süreler ile ömür boyu takip edilir.

Basedow-Graves hastalığında antitiroit ilaçlar dışında ilaç tedavisi mevcut mudur?

Antitiroit ilaçlar (propycil, thyramazol) dışında çok nadir olarak steroidler, iyot, iyot içeren kontrastlı maddeler, perklorat ve lithium kullanılabilir. Astım hastalığı olan ve beta bloker alamayan hastalarda kalsiyum kanal blokerleri de kalp hızını azaltmak için tercih edilebilir.

Basedow-Graves göz hastalığının tedavisi nasıl yapılır?

Basedow-Graves göz hastalığının tedavisi,  bu hususta tecrübesi olan göz hekimleri tarafından yapılır.
Daha önce de belirtildiği gibi göz hastalığının seyri hastadan hastaya değişir. Bunu daha önceden saptamak mümkün değildir. Göz hastalığının aktif fazı 18-24 ay sürebilir. Bu periyod içinde hastalığın bulgu ve semptomları önemli derecede değişim gösterir. Bu nedenle, bu periyot içinde herhangi bir müdahalenin hastaya yararı olmayacaktır. Ancak görme kaybı söz konusu olan ciddi göz hastalığında bütün tedavi olanakları kullanılır.
Aktif faz denilen enflamasyon fazında hastalara sadece semptomatik tedavi uygulanır.

Hastaların öncelikle aşağıdaki önerilere uyması gerekir

• Hasta sigara içmemelidir
• Dumanlı yerlerden kaçınmalıdır
• Güneş gözlüğü kullanmalıdır
• Uyurken gözlerini bezle kapatmalıdır Yüksek yastık kullanmalıdır
• Çift görmemek için bir gözünü kapatmalıdır
• Güneş ışınlarından sakınmalıdır
• Sentetik göz yaşı kullanmalıdır
• Lens kullanmamalıdır
• Diüretik alınarak göz kapaklarındaki şişkinlik önlenmelidir

Ciddi enflamasyon sırasında kortizon veya radyasyon tedavisi uygulanır. Çok ciddi durumlarda bu fazda cerrahi tedavi de uygulanabilir. Bu tedavi şekilleri ayrı ayrı veya birlikte kullanılabilir.
Göz enflamasyonu ortadan kalktıktan sonra  göz kapağı çekilmesini, göz etrafındaki şişkinlikleri ve çift görmeyi tedavi etmek  için cerrahi girişim uygulanır. Cerrahi girişimi, plastik cerrahlar ve göz hekimleri birlikte uygular.

Toksik otonom fonksiyone eden tiroit nodülü ve toksik multinodüller guatr nasıl tedavi edilir?

Toksik otonom nodüller normalden fazla tiroit hormonu üreterek hipertiroidi meydana getirirler. Nodüller birden fazla ise buna toksik multinodüller guatr denir. Bu nodüllerin tedavisinde aşağıdaki yöntemlerden biri uygulanır:
· Cerrahi tedavi
· Radyoiyot tedavisi
· Antitiroit ilaç tedavisi
· Etanol enjeksiyonu

Bu hastalıklarda en sık kullanılan tedavi yöntemleri cerrahi ve radyoiyot tedavisidir. Cerrahi tedavide, tek nodül ise nodül çıkarılır, tiroidin diğer kısımlarına dokunulmaz. Ancak toksik multinodüller guatr mevcutsa, tiroidin tamamına yakını çıkarılır. Daha sonra hastaya T4 hormon tedavisi uygulanır.

Toksik nodül veya nodüller çok büyük değilse ve hastada baskı yapmıyorsa radyoiyot en iyi tedavi şeklidir.

Radyoiyot sadece fonksiyone eden nodüller tarafından tutulduğundan normal tiroit dokusuna etkisi çok az olur. Bu nedenle, bu hastaların çok az bir kısmı radyoiyot tedavisinden sonra hipotiroidiye girer. Radyoiyot, hamilelikte ve emziren kadınlarda sakıncalıdır. Bu nedenle radyoiyot verilmezden önce hastaların gebelik testi ile hamile olup olmadıkları kanıtlanmalıdır.

Etanol enjeksiyonu, yeni bir tedavi yöntemidir. Bu tedavide, nodül içerisine haftada bir defa olmak üzere 5-6 kez etanol enjeksiyonu yapılır. Böylece nodül ortadan kaldırılmış olur. Çok nadir olarak enjeksiyon sırasında ağrı, geçici olarak ses değişikliği veya ateş gibi yan etkileri görülebilir.

Diğer hipertiroidilerde tedavi nasıl olur?

En sık rastlanan hipertiroidi nedenleri Basedow-Graves hastalığı, toksik otonom çalışan tiroit nodülü ve toksik multinodüller guatrdır. Bunların dışında çok nadir olarak hipofiz tümörleri, struma ovari, hidatiform mole, koriokarsionoma,hiperemesis gravidarum, fazla miktarda iyot veya tiroit hormonu alımı hipertiroidi nedeni olabilir. Bu durumlarda tedavi sebebe yönelik olarak yapılır. Mesela, hipofiz tümörlerinde cerrahi tedavi ile, fazla miktarda iyot ve tiroit hormonu alımlarında etkenin ortadan kaldırılması ile tedavi sağlanır.

Çocuklarda hipertiroidi nasıl tedavi edilir?

Graves hastası olan annelerden plesanta yolu ile çocuklarına TSH reseptör antikorları (TRab) geçer ve yeni doğan çocuğun tiroidini uyararak neonatal hipertiroidiye neden olur. Neonatal hipertiroidi geçici bir hastalıktır . Çocuk anneden geçen TRab’ı metabolize ettikten sonra hastalık ortadan kalkar.

Çocuklardaki hipertiroidinin en sık nedeni Basedow-Graves hastalığıdır. Ergenlik çağı öncesi hipertiroidi oldukça nadirdir. Bu çağdaki çocuklarda hipertiroidinin tanı ve tedavisi ergenlik sonrasına nazaran daha zordur. Çocuklardaki büyüme ve gelişme iyice kontrol edilmelidir. Bunun için TSH ve tiroit hormon seviyelerini normal sınırlarda tutulması gerekir. Bu nedenle ilaç tedavisinde hastanın ilaçları daha sık aralıklarla ayarlanır.

Eskiden çocuklarda Basedow-Graves hastalığında Antitiroit tedavi tercih edilen bir yöntemdi. Radyoiyot kullanılmasında ise çekimserlik söz konusu idi.

Ancak radyoiyot verilen çocuklarda yapılan birçok çalışmada bu maddenin

· kansere neden olmadığı,
· çocuk yapımın etkilemediği ve
· doğum bozukluklarına neden olmadığı gösterildikten sonra radyoiyot tedavisi en sık tercih edilen yöntem olmuştur.

Basedow-Graves veya Hashimoto hastalığı olan anne ve babalar çocuklarında da aynı hastalıkların görülebileceğini düşünmeli ve çocuklarını herhangi bir kuşku durumunda muayene ettirmelidir.

Kaynak : Tiroit.com
Prof.Dr.Çetin ÖNSEL