Genel Bilgiler
Overler (yumurtalık) kadın üreme sisteminde bir çift organdır. Pelviste (karın boşluğunun alt kısmı) yer alır ve her biri rahimin yanında bulunur. Overlerin her biri badem büyüklüğü ve şeklindedir. Overlerin iki fonksiyonu vardır: ovum denen yumurta ve kadınlık hormonlarını üretir. Her ay menstrüel siklüs esnasında ovülasyon (yumurtlama) denilen bir olay ile her bir overden yumurtalar serbestleşir. Yumurtalar overden fallop tüpleri aracılığı ile rahme gider. Overler ayrıca kadınlık hormonları olan östrojen ve progesteronun ana kaynağıdır. Bu hormonlar, kadının meme, vücut şekli ve kıllanmasının oluşmasında etkili olur. Bu hormonlar ayrıca menstrüel siklüs ve gebeliği de düzenler.
Overlerde başlayan malign tümörler, over kanseri diye adlandırılır. Overlerin yüzey dokusundan kaynaklanan tümörlere overin epitelyal tümörü denilmektedir. Bu tümörler en sık görülen over kanseri tipini oluşturur. Yumurta üreten hücreler olan germ hücrelerinden kaynaklanan over kanseri ve stromal dokudan (destek dokusu) kaynaklanan over kanserleri nadir görülmektedir. Over kanser hücreleri, overden koparak çevre dokulara yayılır. Buna dökülme denir. Over kanser hücreleri döküldüğü zaman periton ve diafragmaya yayılmaktadır. Batında sıvı birikebilir, buna asit denir. Over kanser hücreleri kan dolaşımı ve lenfatik sisteme de girebilir.Kan dolaşımı veya lenfatik sisteme geçtiğinde kanser hücreleri vucudun diğer kısımlarına dağılmaktadır.
Risk Faktörleri
Aile hikayesi: Over kanseri meydana gelen bir kadının birinci derece akrabalarında (anne, kız kardeş) over kanseri oluşma riski artmıştır. Olasılık özellikle iki veya daha fazla birinci derece akrabalarnda hastalığı olanlarda risk çok daha fazladır. Meme veya kolon kanseri aile hikayesi de, over kanserinde riski artırmaktadır.
Yaş: Over kanseri meydana gelme riski, ileri yaş kadınlarda daha fazladır. Çoğu over kanseri, 50 yaşın üzerindeki kadınlarda görülmekle beraber, 60 yaşın üzerindekilerde bu risk çok daha fazladır.
Çocuk doğurma: Hiç çocuk doğurmayan kadında over kanseri meydana gelme riski çocuk doğuranlardan daha fazladır. Gerçek şu ki, çok çocuk doğuran kadınlarada over kanseri gelişme olasılığı daha düşüktür.
Kişinin hikayesi: Meme veya kolon kanseri olan bir kadının, meme veya kolon kanseri olmayan bir kadına göre over kanseri olma olasılığı daha yüksektir.
Fertilite ilaçları: Ovülasyona neden olan ilaçlar, kadınlarda over kanseri gelişme olasılığını düşük oranda artırmaktadır. Araştırmacılar, bu olası durum ile çalışmalarını sürdürmektedir.
Talk pudrası: Bazı çalışmalar, yıllarca genital bölgelerine talk kullanan kadınlarda over kanseri gelişme riskinin arttığını göstermektedir.
Hormon replasman tedavisi: Menopoz sonrasında kullanılan HRT’ nin over kanseri riskini düşük olasılıkla artırdığını gösteren bir takım deliller vardır. Over kanseri nedenleri hakkında daha çok bilgi sahibi olursak bu hastalığın gelişmesini nasıl azaltabileceğimizi veya önleyebileceğimizi daha iyi değerlendiririz. Bazı çalışmalar, anne sütü ile beslenmenin ve oral kontraseptif ilaçların over kanseri olasılığını azalttığını göstermektedir. Bu faktörler, kadının ovülasyon zamanı ve sayısını azaltır. Ovülasyon sayısının azalmasının kadınların yaşamlarında over kanseri riskini azalttığını göstermektedir. Tüp ligasyonu veya histerooferektomi, gebeliği önleyici operasyon geçiren kadınlarda over kanseri gelişme riski daha düşük olmaktadır. Ek olarak, diyetteki yağ miktarının azaltılması, over kanseri oluşma riskini daha da düşürmektedir.
Hastalığın aile hikayesinden dolayı over kanseri için yüksek riske sahip kadına kanser gelişmeden önce yumurtalıklarını operasyon ile aldırması önerilebilir (Profilaktik ooforektomi). Bu işlem genellikle her zaman önerilmemekle beraber over kanseri oluşmasını önlemektedir. Cerrahinin yan etkilerinin riskleri dikkatlice düşünülmelidir. Nadiren görülen bu durum temel alındığında olası kazançları ve riskleri doktoru ile tartışılmalıdır. Bir veya daha fazla risk faktörüne sahip olan kadınlarda over kanseri meydana gelişme olasılığı daha fazladır.
Belirtiler
Erken evrede over kanseri bulunur ve tedavi edilirse hastanın düzelme ihtimali daha fazla olur. Fakat over kanserini erken tespit etmek güçtür. Over kanseri erken dönemde sıklıkla belirti vermez. Belirtiler ve bulgular genelde geç dönemde görülür.
Over kanserinin belirti ve bulguları aşağıdaki gibidir:
Karında ağrı ve genel rahatsızlık
Bulantı, ishal veya kabızlık
Sık idrara çıkma
İştah kaybı
Yemek sonrası karında dolgunluk hissi, çabuk doyma
Bilinmeyen bir neden ile kilo kaybı veya kilo alma
Anormal vaginal kanama
Bu bulgular over kanseri veya diğer nedenlere de bağlı olabilir. Bu belirtilerin herhangi birinin varlığında doktor kontrolüne gidiniz.
Tanı
Hastanın tıbbi hikayesi iyi değerlendirilmelidir. Ayrıca yapılması gereken muayene ve testler şunlardır:
Pelvik Muayene: Şekil ve büyüklüklerindeki herhangi bir anormalliği tespit etmek için rektum (kalın barsağın son kısmı), idrar torbası, fallop tüpleri, overler, vajen ve rahim elle muayene edilir.
Ultrasonografi: Yüksek frekanslı ses dalgalarının kullanılması ile görüntü elde edilir. Bu dalgalar, insanlar tarafından işitilmez ve overler hedef olarak alınır. Yansıyan görüntüler, sonogram denilen resmin meydana gelmesini sağlar. Sağlıklı dokular, içi sıvı dolu kistler ve tümörler bu resimde farklı gözükürler.
CA125 Testi: Over kanserli kadının kanında normal miktarlardan daha yüksek oranda bulunan ve sıklıkla bir tümör markırı olarak kullanılan CA 125 düzeylerinin ölçülmesi testi kullanılmaktadır.
Bilgisayarlı Tomografi: Bilgisayarın kesitler alması sayesinde vücudun belli bölgelerinin detaylı görüntüleri elde edilir.
Biyopsi: Mikroskop altında incelemek için dokunun çıkartılması işlemidir. Patolog dokuda çalışarak teşhis koyar.Dokuyu elde etmek için cerrah, batını açma operasyonu olan laparotomi operasyonunu yapar.Eğer kanser şüphesi varsa cerrah, ooforektomi denilen overi çıkarabilir.Bu önemlidir. Eğer kanser varsa keserek doku numunesinin çıkartılması, over tabakalarından kanser hücrelerinin dışarıya kaçmasına ve böylece hastalığın yayılmasına neden olabilmektedir.
Eğer over kanseri teşhis edilir ise doktor hastalığın evre veya genişliğini öğrenmek isteyecektir. Evreleme, kanserin yaygınlığını bulmak, vücudun hangi kısımlarına yayıldığını bulmak açısından dikkatlice yapılmalıdır. Evreleme cerrahi, diğer görüntüleme yöntemleri ve laboratuar testleri kullanılarak yapılmaktadır. Hastalığın evresinin bilinmesi, doktorun tedavi planına yardım eder.
Tedavi
Tedavi hastanın genel durumu, hastalığın evresi gibi faktörlere bağlıdır. Tedaviyi düzenleyen ve yapan doktorlar, jinekoloji uzmanı, jinekolojik onkolog, medikal onkolog ve/veya radyasyon onkologlarıdır. Birçok farklı ve kombine tedaviler over kanserinde kullanılmaktadır.
Cerrahi: Over kanseri tanısı konulan hastaların ilk tedavisini oluşturur. Overler, fallop tüpleri, rahim ve rahim ağzı (serviks) mutlaka çıkartılmalıdır. Bu operasyon, histerektomi ile bilateral salpingoooferektomi diye adlandırılır. Kalın barsak ve mideyi örten ince doku olan omentumun ve batındaki lenf nodlarının da çıkarılması gereklidir. Cerrahi esnasında evrelemede, kanser eğer dışarıya yayılmış ise genellikle batındaki sıvıdan, batındaki diğer organ ve diafragmadan doku örnekleri alınır ve lenf nodları çıkartılır. Tümör debulking işlemi kemoterapi veya radyasyon tedavisi ile daha sonra tedavi edilecek olan kanser miktarını azaltır.
Kemoterapi: Vücudu baştanbaşa dolaşan kanser hücrelerini öldürmek için antikanser ilaçların kullanılması şeklinde bir tedavidir. Kemoterapi cerrahi sonrasında kalan kanserli hücreleri yok etmek, tümör büyümesini kontrol etmek için veya hastalığın bulgularını geriletmek için verilir. Over kanseri tedavisinde kullanılan ilaçların çoğu intravenöz yol dediğimiz venöz damarlardan verilir. Bazı antikanser ilaçlar ağız yolu ile verilir. Kemoterapi verilmesinin diğer bir yolu da bir kateter aracılığı ile karına direkt olarak ilaçlar göndermektir. İntraperitoneal kemoterapi diye adlandırılan bu yöntemde ilacın büyük kısmı karın içinde kalır.
Kemoterapi tamamlandıktan sonra batını direkt muayene etme işlemi denilen ikincil bakış operasyonu yapılabilir. Cerrah, antikanser ilaçların başarılı olduğunu görmek için doku ve sıvı örneklerini alır.
Radyasyon Tedavisi: Kanser hücrelerini öldürmek için, yüksek enerjili ışınların kullanılması biçimidir. Radyoterapi yalnızca tedavi bölgesindeki kanser hücrelerini etkiler. Vücuda, dışarıdan bir makine yardımı ile verilen radyoterapi şekline eksternal radyoterapi denir.
Yan Etkiler
Tedavinin olası yan etkileri
Kanser tedavisinin yan etkileri, tedavinin tipine bağlıdır ve her bir kadın için farklılık gösterebilir.
Cerrahinin Yan Etkileri: Operasyon bölgesinde kısa süreli ağrı ve hassasiyete neden olur. Cerrahi sonrasındaki rahatsızlık veya ağrı, ilaç ile kontrol edilebilir. Cerrahinin birkaç gün sonrasında hastaların idrar torbası ve barsak hareketleri azaldığından zor idrara ve gaytaya çıkarlar.
Her iki over alındığında gebe kalabilme özelliği kaybolur. Ayrıca, vücudun doğal östrojen ve progesteron kaynağı olan overlerin çıkarılması ile menapoz durumu meydana gelir. Yüzde kızarma ve vajinal kuruluk gibi menapoz belirtileri cerrahiden kısa bir süre sonrasında gözükmektedir. Bir takım hormon replasman tedaviler bu belirtileri hafifletmek için kullanılabilir.
Kemoterapinin Yan Etkileri : Kanser hücreleri ile birlikte normal hücreleri de etkiler. Yan etkiler, ilaçların özellikleri ve verilen miktarına çoğunlukla bağlıdır. Kemoterapinin en sık görülen yan etkileri, bulantı, kusma, iştah kaybı, ishal, halsizlik, ellerde ve ayaklarda uyuşma baş ağrısı, saç kaybı, cilt ve tırnaklarda kararma olarak görülür. Over kanserinin tedavisinde kullanılan belli ilaçlar, bir miktar böbrek hasarı veya işitme kaybına neden olabilir. Bu ilaçlar verilirken böbrekleri korumak için ek olarak damardan sıvı verilebilir.
Radyoterapinin Yan Etkileri: Kemoterapiye benzer olarak kanser hücreleri ile birlikte normal hücreler de etkilenir. Radyoterapinin yan etkileri, başlıca tedavi edilen vücudun bölümüne ve tedavideki radyasyon dozuna bağlıdır. Karın bölgesine yapılan radyoterapinin en sık yan etkileri aşırı yorgunluk, iştah kaybı, bulantı, kusma, idrar şikayetleri, ishal, karın bölgesindeki ciltte değişiklikler olmaktadır. İntraperitoneal radyoterapi, karın ağrısı ve barsak tıkanıklığına neden olabilir.
Tedaviden Sonra
Hasta Takibinin Önemi
Over kanserinin tedavi sonrası takibi önemlidir. Düzenli kontrollerde, genellikle fizik muayene (pelvik muayene ile birlikte) ve Pap test yapılır. Doktorlar, kontrollerde CA125 düzeyi, tam kan sayımı, idrar tetkiki, bilgisayarlı tomografi, akciğer grafisi gibi ek testleri yaptırabilir. Over kanserinin tekrar ortaya çıkıp çıkmadığını kontrol etmek için takip muayeneler yapılır. Hastalar, diğer kanser tipleri hakkında da bilgi sahibi olabilmek için doktorlarına soru sorabilirler. Over kanserli bir kadında kalın barsak veya meme kanseri meydana gelme riski artmıştır. Ayrıca belli kanser ilaçları ile tedavi, lösemi gibi ikincil kanserlerin riskini artırabilir.
Ruhsal Destek
Ciddi bir hastalık ile beraber yaşama, onunla savaşma ile olur. Kanserli hastanın yüzündeki üzgün ifade ve duyarlılık, endişeli görünüm yaşamını güç kılar. Over kanserli hastalar, hastalığın verdiği duygusal çöküntü halini düzeltmek için yardıma ihtiyaç duyabilir
Gerçekte, kanserin verdiği ruhsal sıkıntı, hastanın tedavi planının bir parçasını oluşturmaktadır. Sağlık Bakım Ekibini oluşturanlar (doktorlar, hemşireler, sosyal çalışanlar) , destek grupları ve hastalar arasında iletişimi sağlayan şebekeler onların yaşam kalitesini artırabilirler ve kendilerini daha az yalnız hissetmelerini sağlarlar. Kanser destek grupları, kanser ile beraber yaşama hakkında kanserli hastaların konuşup yaşayabileceği çevreyi onlara sağlarlar. Hastalar bir destek grubu bulunması konusunda sağlık bakım birimleri ile konuşarak bilgi alışverişinde bulunabilirler.
Doktorunuza Sorun
Sağlığınızın bakımı, tedavisi hakkında uygun kararları almaya ihtiyaç duyduğunuzda , doktorunuz ile bilgi alışverişinde bulunmaya yardımcı olmaktadır.Ayrıca aşağıdaki soruları doktorunuza sorarak , durumunuz hakkında daha detaylı bilgiye sahip olabilirsiniz. Bazı kişiler doktor ile konuştuğu konuları ve andan aldığı önerileri aile üyeleri ile beraber konuşmak isteyebilir.
T.C Kanserle savaş dairesi