Hazımsızlık ve şişkinlik (dispepsi) Rehberi

Hazımsızlık ve şişkinlik (dispepsi) her yaş gurubunun ortak sorunudur.Özellikle yemeklerden sonra karın ve göbek bölgesinde şişlik,şişkinlik,mide bölgesinde rahatsız edici kimi zaman kıvrandırıcı ağrı, erken doyma veya sık acıkma,geyirti,gaz,bulantı ve kusma kimi zaman da ağıza acı su gelmesi,yanma ve kazınma hissi varsa kişide hazımsılık olduğundan söz edilebilir. Hazımsızlık bir hastalık değil bir şikayettir ancak altta yatan sebebin dikkatlice araştırılması ve hastalıklarla alakalı olabilecek nedenlerin dişlanması gerekir. Safra kesesinde taş,pankreas bozukluğu,mide ve bağırsak hastalıkları ciddi hazımsızlığa yol açar. Bazı çok önemi rahatsızlıklar mesela böbrek yetmezliği,hiperkalseminin yanısıra karında ani,gebelik benzeri bir şişlik olan bayan hastada yumurtalık kanseri tanısı da akla gelir. Kimi ilaçların bilinçsiz kullanımı (ağrı kesiciler,kansızlık ilaçları,kortizonlar) ve özellikle şeker ilaçlarının yan etkisi olarak şişkinlik görülebilir.

Şişkinlik ve hazımsızlığa neden olan besinler

Bazı meyvaların(özellikle turunçgiller),yağlı yiyeceklerin,kızartmaların,kahve,alkol,gazlı içeceklerin ve domatesin şişkinlik yaptığından ve mevcut şikayetleri kötüleştirdiği bilinir.Çoğu hastama ise süt ve süt ürünleri dokunmak da ancak bunu ortaya çıkartmamız zor olmaktadır. Burada dokunan besin,gıda veya içeceğin hangisi olduğunu kişi kendi deneme yanılma yöntemi ile tesbit etmeli ve o gıdalardan uzak durmalıdır.
Ünlü patatesimizin ise hazımsızlığın ilacı olduğun bilinmektedir ancak kimi bünyelerde hazımsızlığa neden olabilir.

Tanı

da kan tahlilleri,ultrason,röntgen genellikle yeterlidir.Kimi hastalarda ileri tetkikler,endoskopi planlanabilir.
Sebebi bulunamayan hazımsızlıkların psikolojik kaynaklarının da olabileceği tahmin edilmektedir.
Bağırsak parazitleri yazımda bahsettiğim gibi bağırsaklarımızda ki patojenler de (solucan,tenya,kurt v.b) şikayetleri kötüleştirebilir.

Sigaranın hazımsızlığa iyi geldiği gibi yanlış bir inanışın aksine sigara mide bağırsak sisteminin de düşmanıdır.

Tedavide ilaçlara hemen ihtiyaç duyulmaz.Çoğu zaman hayat tarzında ki minik değişiklikler hızla şikayetleri geriletir.Küçük porsiyonlu öğünler yani tıka basa yememek,kahve ve zararlı içeceklerden uzak durmak genelde tek başına yeterli olur.Düzenli uyku,vaktinde alınan öğünler ve sürekli egzersiz veya yürüyüş de yardımcınız olacaktır
Probiyotik yoğurtların ciddi anlamda faydalı olduğunu altını çizerek belirtmeliyim.

Hazimsızlık ve şişkinlik olan çoğu hastada uzamış kabızlık rahatsılığıda bulunabilir.Bağırsak hızlandırıcı ilaçlardan ziyade posalı,kepekli gıdalar,su,sıvı ve çorba tüketiminde ki artış ile kabızlığınız büyük ölçüde düzelecektir.
Hasbelkader bazı reçetelerimle hazımsızlığı ben de tedavi etmekteyim ancak bu konun asıl uzmanı gastrotenteroloji bölümüdür.

Çoğumuzun muzdarip olduğu hazımsızlık ve şişkinlik basit,tedavi edilebilir bir şikayettir ve onunla yaşamaya alışmaktansa basit tedbirlerle hayatımızdan uzaklaştırmak mümkündür.

Reflü hastalığı :

Reflü hastalığı mutlaka tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır.Aşağıda bahsedeceğim şikayetlerden sonra tedavinin yetersiz kaldığı,tavsiyelere uyulmadığı zaman reflünün uzun yıllar sonunda yemek borusu kanserine neden olduğu bilinmektedir. Reflü asitli mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçması demektir.Asitle dolu ve dirençli midemizin asidine yemek borusu hiçde dayanıklı değildir.Aşağıda ki şikayetler ise reflü hastasında kaçınılmazdır.
Midede yanma,geçmeyen,boğazı yakan,gıcık tarzında kuru bir öksürük,boğazda takılma hissi,kalp krizi geçiriyormuş gibi hissetiren yanmayı takiben çarpıntı,kalbe bası hissi (sakın bir krizide atlamayalım)

Göğüs kemiği arkasında yanma,ağıza acı ekşi sıvı gelmesi,geğirme,şişkinlik,ağıza gıda artıkları gelmesi,yutma güçlüğü çok sık görülebilmektedir ama asıl hiç akla gelmeyen şikayetlerde olabilir bunlar; ses kısıklığı,ağız kokusu,nefes darlığı,diş çürükleri,uzamış farenjit,mide bulantısı,hıçkırık ve kimi zaman yanlış tedavi edilmeye çalışılan uzamış bir sinüzit,bazen de akla gelmese bile panik atak reflü sonucu ortaya çıkabilmektedir.
Reflü tanısını hekiminiz belki çoğu zaman anlattıklarınızla,hikayenizle koyacaktır.Bazen başka tetkiklerde gerekebilmektedir.Hani şu mideye kamera sallanması denilen endoskopi v.b.

Tedavi artık yeni ilaçlarında yardımıyla çok daha kolaydır.

Burada önemli olan hastanın tedaviyi aksatmaması,ilaçlarını düzenli ve vaktinde kullanması ve hekimce yapılan tavsiyelere harfiyen uymasıdır.
Dirençli vakalarda kimi zaman ameliyat veya başka tedavi yollarıda denenebilmektedir.

Tavsiyelerimi sıralamam gerekirse;

• ilk olarak acı,baharatlı,ekşi,çok sıcak,çok soğuk gıdalar ve alkollü,gazlı içecekler,sigara tüketmemeye çalışın.
• Midenizi aşırı doldurmayın,ölçülü yiyin.
• Günümüz koşullarında zor ama stresten uzak bir yaşam sürmeye çalışın.
• Sıkan dar giysiler,korse giyinmemeye özen gösterin..
• Fazla kilolarınızla vedalaşın.
• Gebelikte doğal olarak artan mide şikayetlerinizi hekiminizle paylaşın.
  Yemek yedikten sonra hemen yatmayın,yatmadan iki saat önce yemek yemeyin.
• Midenizin saatlerce boş kalmasına fırsat vermeyin sık sık ve az az yiyin.
• Geceler iki kat yastıkla yüksekte yatmaya çalışın.Yanma hissiniz olduğunda bir iki uydum süt için(eğer dokunmuyorsa.)
• Stresli ortamlardan olabildiğince uzak durun.
• Şişkinlik, geğirme ve spazmlar doğal durumlardır ve genelde yiyeceklerin sindirimi sırasında alınan hava nedeniyle ortaya çıkar. Kısa aralıklarla görülebildiği gibi sadece belirli besinlerin tüketimi sonucunda da yaşanabilir. Bazen bu tip şikayetler daha ciddi sorunların göstergesidir.

Şişkinliğin başlıca nedenleri şunlardır:

• Yağlı yiyecekler şişkinliğe neden olabilir. Yağ midenin boşalmasını geciktirir ve tokluk hissini artırır.
• Stres ve depresyon
• Sigara içmek
• Mide rahatsızlıkları veya bağırsak şikayetleri
• Bağırsakların çalışmasında meydana gelen bir takım değişiklikler sonucunda yaşanabilen karın ağrısı veya kramplara neden olan hassas bağırsak sendromu.
• Çölyak hastalığı gibi bağırsakların belirli besinleri sindirememesinden kaynaklanan durumlar.
Şişkinliği önlemek için gaza neden olan besinlerin tüketiminden kaçınmak gerekebilir. Çoğu karbonhidratlı besin gaza neden olur .

Şişkinlik yapan besin maddeleri:

• Fasulye
• Brokoli
• Brüksel lahanası
• Lahana
• Karbonlu içecekler
• Karnabahar
• Sakız çiğnemek
• Elma, şeftali ve armut gibi meyveler
• Sert şekerler
• Marul

Utandıran sıkıntı: Geğirme

Geğirmek vücudunuzun fazla havayı atmak için bulduğu bir çözüm yoludur. Eğer çok hızlı yiyor veya içiyorsanız o esnada hava yutmanız da yüksek ihtimaldir.
Asit reflüsü veya gastroözofageal reflü hastalığı da aynı soruna neden olabilir. Eğer mide asiti yemek borunuza doğru hareket ederse bu maddeyi temizlemek için farkında olmadan tekrar yutabilirsiniz. Bunun sonucunda daha fazla hava yutar ve geğirmeyi tetiklersiniz.

Geğirmeyi önlemek için:

• Yavaş yemeye ve içmeye özen gösterin.
• Karbonlu içecekler ve biradan uzak durun.
• Sakız ve sert şekerlerin tüketimini azaltın.
• Sigara içmeyin.

Bu önlemleri almanıza rağmen aynı şikayeti yaşıyorsanız en yakın zamanda bir doktora görünün. Unutmayın; basit bir şişkinlik çok daha ciddi bir sağlık sorununun habercisi olabilir.

Dr.Birand TANERİ