Erkekte Kısırlık Sebepleri Rehberi
Erkekte kısırlık erkeğin ersuyunu dölyoluna boşaltmamasına, ersuyu kanallarının spermaları iletememesine ya da erbezlerinin sperma üretimindeki bir bozukluğa bağlı olabilir. Erbezleri ya da doğrudan kendinden kaynaklanan bir nedenle (birincil) ya da hipofiz bezinden salgılanan folikül uyarıcı hormonun (FSH) ve lütein yapıcı hormonunun (LH) yetersiz uyarısına bağlı olarak (ikincil) sperma üretimiyor olabilir. Klinik olarak erkekte kısırlık ikiye ayrılır: Azospermi ve oligospermi görülenler. Bu iki grup arasında gidiş ve tedavi edilebilme açısından önemli farklar vardır.
Ersuyunda sperma bulunmaması (azospermi) her zaman ersuyu kanallarında önemli bir bozukluk olduğunu gösterir ve erbezleri genellikle küçüktür. Erbezinin boyutlarının normal olduğu durumlarda ise genellikle zedelenmiş ya da çok az zedelenmiş ersuyu kanallarından normal olarak salgılanan spermalar bir engele bağlı olarak dışarı atılamaz. Azosperminin yanı sıra erbezleri küçükse, bu durum ender görülür. Ve hormonal nedenlere bağlıdır; genellikle ersuyu kanalcıklarında doğuştan gelen ya da sonradan gelişen bir bozukluk vardır. Bazen de erbezlerinde hem sperma üretimini, hem de hormon salgısını bozan bir durum vardır.
Kriptorşidizm – Testislerde anomalite nedir
Erbezlerinin yetersiz çalışmasına neden olan bir bozukluk da, bunların normal yerinin dışında (örneğin, karın içinde) yerleşmesidir (kriptorşidizm).
Bu durumda erbezleri normalin dışında ısı bulunan bir ortamya yer almaktadır. Erbezi torbasının içindeki ısı, iç organların ısısından daha düşüktür ve erbezlerinin en iyi işlev görmesini sağlar. Anormal yerleşim testosteron salgısından çok, sperma üretimini etkiler. Bu durumun erken çocukluk çağında saptanıp tedavi edilmesi sonraki yıllarda kısırlığın ortaya çıkmaması açısından çok önemlidir.
Bazen normal başlayıp süren erbezi işlevleri erişkinlik döneminde bozulabilir.
Bu durum, travmalarda, kabakulak gibi hastalıklar sonucu görülen iltihaplanmalarda ya da herhangi bir nedenle X ya da gamma ışınları ile tedavi sırasında görülebilir. Bazı zehirlenmeler (örneğin arsenik, kurşun, alkol, morfin) eşey hücrelerini zedeleyerek sperma üretemeyecek hale gelmesine neden olabilir. Bazı vitaminlerin(özellikle E vitamini) eksikliği ve iç salgı hastalıkları da kısırlığa neden olur. Erbezlerinin normal işlevini sürdürmesine karşın ersuyu kanallarındaki tıkanıklıklar da kısırlığa yol açar. Bunun sonucunda ersuyunun içinde hiç sperma bulunmaz. Bu tıkanıklıklar doğuştan gelebileceği gibi sıklıkla bel soğukluğu ya da verem etkeninin epididim ve öteki ersuyu kanallarında yol açtığı enfeksiyona bağlıdır.
Ersuyu kanallarındaki tıkanıklığa bağlı gelişen azospermiyi erbezindeki hastalığa bağlı oluşan azospermiden ayırt etmek için şunlara dikkat edilmelidir:
Tıkanıklığa bağlı azospermide erbezinin boyutları normaldir, erkek eşey hormonu eksikliğine bağlı belirtiler yoktur ve gonadotropin düzeyi normaldir, hipofizin gonadotropin serbetleştirici hormon uyarı testine verdiği yanıt normaldir ve erbezi biyopsisinde sperma üretiminin normal ya da biraz azalmış olduğu görülür. Erbezindeki hastalığa bağlı oluşan azospermide ise erbezi her zaman normalden küçüktür, klinik muayene ve laboratuar incelemeleriyle erkek eşey hormonu eksikliği saptanır; bozukluk hipofizden kaynaklanıyorsa gonadotropin düzeyi de düşük bulunur.